تاريخ : پنجشنبه ۶ مهر ۱۳۹۱ | ۳:۰ ب.ظ | نویسنده : گزارشگر: هوشنگ قاسمی
 

علی‌اکبر دهخدا

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
پرش به: ناوبری، جستجو
علی‌اکبر دهخدا

علی‌اکبر دهخدا در جوانی
زادروز ۱۲۵۷ خورشيدی (۱۲۹۷ قمری)
تهران
درگذشت ۷ اسفند ۱۳۳۴
تهران
آرامگاه ابن بابويه تهران
محل زندگی تهران، چهارمحال و بختياری، وين، سوييس، استانبول
ملیت پرچم ایران ايران
لقب دخو
آثار لغت‌نامه دهخدا
امثال و حکم
گفتاورد دهخدا در ويکی‌گفتاورد

علی‌اکبر دهخدا (۱۲۵۷ تهران - ۷ اسفند ۱۳۳۴ تهران)، اديب، لغت‌شناس، سیاستمدار و شاعر ايرانی و بنياد‌گذار لغت‌نامه دهخدا.

محتويات

 [نهفتن

زندگی: دورهٔ يکم (تا نيمه‌راه مشروطيت) [ويرايش]

علی‌اکبر دهخدا در سال ۱۲۵۷ خورشيدی در تهران زاده شد. اگرچه اصيت او قزوينی بوده ولی پدرش خان باباخان که از ملاکان متوسط قزوين بود، پيش از زاده شدن وی از قزوين خارج شده و در تهران اقامت گزيده بود. هنگامی که او ده ساله بود پدرش فوت کرد. در آن زمان شيخ غلامحسين بروجردی که از دوستان خانوادگی آنها بود کار تدريس دهخدا را به عهده گرفت و دهخدا تحصيلات قديمی را نزد او آموخت.

در زمان گشايش مدرسه علوم سياسی وابسته به وزارت امور خارجه در سال ۱۲۷۸ قمری، دهخدا در آزمون ورودی مدرسه شرکت کرد و در آنجا مشغول تحصيل شد و چهار سال بعد جزو اولين فارغ‌التحصيلان مدرسهٔ سياسی بود. طی اين دوره با مبانی علوم جديد و زبان فرانسوی آشنا شد. معلم ادبيات فارسی آن مدرسه محمدحسين فروغی بود و گاه تدريس ادبيات کلاس را به عهده دهخدا می‌گذاشت. چون منزل پدری دهخدا در جوار منزل حاج شيخ هادی نجم‌آبادی بود، دهخدا از اين موقعيت استفاده می‌کرد و از محضر او بهره می‌گرفت.

پس از اتمام دوره مدرسه علوم سياسی، دهخدا که اکنون ميرزا علی‌اکبر خان قزوينی ناميده می‌شد، به خدمت وزارت امور خارجه درآمد و در سال ۱۲۸۱ هنگامی که معاون‌الدوله غفاری به‌عنوان سفير ايران در کشورهای بالکان منصوب شده بود، دهخدا به‌عنوان منشی سفير با او همراه شد. اقامت آنها در اروپا بيش از دو سال در شهر وين بود. دهخدا از این دوره برای آشنايی بيشتر با زبان فرانسوی و دانش‌های جديد استفاده کرد. در سال ۱۲۸۴ به ایران بازگشت.



ادامه مطلب
تاريخ : پنجشنبه ۶ مهر ۱۳۹۱ | ۲:۴۶ ب.ظ | نویسنده : گزارشگر: هوشنگ قاسمی
تا جهان بود از سرآدم فراز

کس نبود از راز دانش بی نياز



مردمان بخرد اندر هرزمان

راز دانش را به هر گونه زبان



گرد کردند وگرامی داشتند

تا  به سنگ اندر همی بنگاشتند



دانش اندر دل چراغ روشن است

وزهمه بد ، بر تن تو جوشن است



تاريخ : پنجشنبه ۶ مهر ۱۳۹۱ | ۲:۴۳ ب.ظ | نویسنده : گزارشگر: هوشنگ قاسمی
دربارۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسى
 
نظر به اينكه زبان فارسى، زبان دوم عالم اسلام و كليد بخش عظيمى از ذخاير ارزشمند علمى و ادبى تمدن اسلامى، و خود از اركان هويّت فرهنگى ملت ايران است، و با توجه به اينكه بنابر اصل پانزدهم قانون اساسى جمهورى اسلامى ايران، زبان مذكور، زبان رسمى و مشترک ملت ايران است، به‌منظور حفظ سلامت و تقويت و گسترش اين زبان و تجهيز آن براى برآوردن نيازهاى روزافزون فرهنگى و علمى و فنى و رفع تشتّت و ايجاد هماهنگى در فعاليت‌هاى مراكز فرهنگى و پژوهشى در حوزۀ زبان و ادب فارسى و سازمان دادن به تبادل گسترده و پربار تجربه درزمينهٔ تحقيقات و مطالعات در اين حوزه و صرفه‌جويى در نيرو و استفادۀ صحيح از كارشناسان و پژوهشگران و ايجاد مرجعى معتبر و برخوردار از وجهه و حيثيت جهانى در ايران، شوراى عالى انقلاب فرهنگى اساسنامهٔ فرهنگستان زبان و ادب فارسى را در جلسه‌هاى 208 و 209، مورخ 26/10/68 و 24/11/68 به تصويب رساند. در بدو تأسيس فرهنگستان‌، شوراى ‌عالى انقلاب فرهنگى، هفده تن از محققان و اديبان و صاحب‌نظران برجستهٔ زبان و ادب فارسى را انتخاب و براى صدور حكم عضويت در شوراى فرهنگستان به رياست جمهورى معرفى كرد. سرانجام نخستين جلسهٔ شوراى فرهنگستان در تاريخ 26/6/69 به دعوت وزارت فرهنگ و آموزش عالى (وزارت علوم‌، تحقيقات و فنّاورى امروز) در محل نهاد رياست جمهورى برگزار شد.
   جمهورى اسلامى ايران در حال حاضر داراى چهار فرهنگستان است كه تحت نظارت هيئت ‌امناى واحد، حوزه‌هاى مختلف علمى، ادبى و هنرى را ازنظر موضوعى پوشش مى‌دهند.
   شوراى‌ عالى انقلاب فرهنگى، در جلسهٔ 135 مورخ 15/10/1366 خود اساسنامهٔ فرهنگستان‌هاى علوم و علوم‌ پزشكى جمهورى اسلامى ايران را تصويب كرد. اين دو فرهنگستان پس ‌از تصويب اساسنامه‌ها در مجلس شوراى اسلامى تقريباً هم‌زمان با فرهنگستان زبان و ادب فارسى آغاز به فعاليت كردند.
   همچنين، شوراى عالى انقلاب فرهنگى، در جلسهٔ 439 مورخ 25/2/1377، اساسنامهٔ فرهنگستان هنر را تصويب كرد و فرهنگستان هنر به‌عنوان چهارمين فرهنگستان جمهورى اسلامى ايران آغاز به كار كرد.


ادامه مطلب
تاريخ : چهارشنبه ۵ مهر ۱۳۹۱ | ۱:۲ ق.ظ | نویسنده : گزارشگر: هوشنگ قاسمی

فرهنگ سخن

 دانشنامهٔ آزاد
 فرهنگ سخن از تازه‌ترين واژه‌نامه‌های زبان فارسی است و به سرپرستی دکتر حسن انوری تأليف شده‌است. اين واژه‌نامه دو ويرايش اصلی دارد:
  • ويرايش بزرگ (فرهنگ بزرگ) در هشت جلد
  • ويرايش کوچک (فرهنگ فشرده) در دو جلد

فرهنگ سخن، افزون بر واژه‌های قديمی، حاوی همۀ واژه‌ها، اصطلاحات علمی و تعبيرات روز زبان فارسی است. اين فرهنگ توسط انتشارات سخن تدوين و منتشر شده‌است. در تدوين فرهنگ سخن، افزون بر سرويراستار (دکتر حسن انوری)، ۴۶ مؤلف و ۲۱ ويراستار در بخش‌های عمومی و تخصصی همکاری داشته‌اند.



تاريخ : چهارشنبه ۵ مهر ۱۳۹۱ | ۱۲:۴۵ ق.ظ | نویسنده : گزارشگر: هوشنگ قاسمی
املاى بعضى از واژه‌ها و پیشوندها و پسوندها
 
اى (حرف ندا) هميشه جدا از منادا نوشته مى‌شود:
          اى خدا، اى که
اين، آن جدا از جزء و کلمهٔ پس از خود نوشته مى‌شود:
          استثنا: آنچه، آنکه، اينکه، اينجا، آنجا، وانگهى


ادامه مطلب
تاريخ : چهارشنبه ۵ مهر ۱۳۹۱ | ۱۲:۳۲ ق.ظ | نویسنده : گزارشگر: هوشنگ قاسمی
واژه‌هایى با چند صورت املایى
 
در فارسى کلماتى وجود دارد که داراى دو ياچند صورت املايى مضبوط است. مرادْ واژه‌هايى است که در کتابت آنها حروف هماوا (ا/ ع؛ ت/ ط؛ ث/ س/ ص؛ ح/ ه؛ ذ/ ز/ ض/ ظ؛ غ/ ق) به کار رفته باشد. فهرست اين واژه‌ها و ضبط پيشنهادى براى آنها، به تفکيک عام و خاص، به شرح زير است:
 
فهرست واژه‌هاى داراى دو ياچند صورت املايى با ضبط مختار
   در ایين فهرست فقط واژه‌هايى درج شده است که داراى دو ياچند صورت املايى ضبط‌‌شده باشد و علاوه بر آن، در زبان فارسى امروز به کار رود، ياواژه‌هايى چون نام‌هاى گياهان و جانوران و خوراک‌ها و داروها و نظاير آنها که کاربرد فراوان دارد.
    واژه‌هاى مهجور يامتروک در فهرست نيامده است. اين‌گونه واژه‌ها از هر متنى با ضبط همان متن نقل مى‌شود.
    در مواردى که ضبط کلمه يا اسمى (اعم از اسم شخص يا محل جغرافيايى) با ضبط مختار آن کلمه یا اسم متفاوت باشد، در متون تاريخى و قديمى همان ضبط قديم نوشته مى‌شود.
    در ضبط واژه‌ها، ضوابط زير به ترتيب اولويت رعايت شده ‌‌است:
    ـ رواج ضبط: مثلاً صورت‌هاى آذوقه، حوله، حليم، تالار، قدّاره، قورباغه و... به همين اعتبار انتخاب شده است.
    ـ در موارد نادر، بعضى ملاحظات تاريخى و همچنين پرهيز از افزايش تعداد واژه‌هايى که داراى املاى واحد اما به دو يا  چند معنى است مورد نظر بوده است.
    ـ عموماً ضبط کتاب‌هاى درسى، به‌ويژه دبستانى، ترجیح داده شده است.
    ـ صورت املايى تازه، هرچند مرجّح باشد، پيشنهاد نشده است.
 


ادامه مطلب
تاريخ : چهارشنبه ۵ مهر ۱۳۹۱ | ۱۲:۲۰ ق.ظ | نویسنده : گزارشگر: هوشنگ قاسمی

ادبيات

 دانشنامهٔ آزاد
ادبيات ياسخنگان به مجموعه سخن‌های انسانی که در قالب‌های گفتاری، نوشتاری و يادیگر قالب‌ها مانند قالب الکترونيکی گرد آمده باشند گفته می‌شود. ملت‌ها و تيره‌ها همانگونه که دارای نهادها، مکتب‌های فلسفی یا دوران‌های تاريخی هستند می‌توانند دارای ادبيات نيز باشند. در باور همگانی ادبيات يك تيره ياملت برای نمونه مجموعه متن‌هايی است که آثار ماندگار و برجسته پيشينيان و همروزگاران آن تيره و ملت را تشکيل می‌دهند. يكي از طبقه‌بندی‌های مشهور و پرکاربرد متن‌های ادبی، طبقه‌بندی دوگانه‌ايست که بر اساس آن متن‌ها به دو گونهٔ اصلی شعر و نثر تقسيم می‌شوند. اين طبقه‌بندی سنت ديرينه‌ای در زبان فارسی و ادبيات جهان دارد. سخنوران و فيلسوفان از ديرباز در پی پررنگ کردن خط ظريف ميان اين دو و ارایهٔ تعريفی فراگير و تميزدهنده از شعر و نثر بوده‌اند.


 



تاريخ : چهارشنبه ۵ مهر ۱۳۹۱ | ۱۲:۹ ق.ظ | نویسنده : گزارشگر: هوشنگ قاسمی

نيما يوشيج

  




تصویر
نام اصلی نيما يوشيج، علی اسفندياری است. او در آبان 1276 شمسی در " يوش" در استان مازندران به دنيا آمد.

نيما نخستين شاعر نوپرداز در ايران نبود، پيش از او نيز افراد ديگر، چون ابوالقاسم لاهوتی، تقی رفعت و ... بيرون از قالب های رسمی اشعاری سروده و منتشر کرده بودند.

ولی نيما کسی بود که با دقت زياد و صرف وقت بسيار (حدود 38 سال) توانست قالبهای کهن را در هم بريزد و راهی نو پيش پای شعر فارسی باز کند.

کودکی نيما (به قول خويش) در بین شبانان و آرامش کوهستان گذشت.

مقدمات درسی را در مکتب خانه ی ده آموخت و سپس به تهران آمد. در تهران او به مدرسه ی کاتوليک "سن لوئی" که دروسش به زبان فرانسه تدريش می شد رفت و آشنايی او به زبان فرانسه، سرآغاز دگرگونی در وی شد.

نيما خود می نويسد:"تمام خيالات من برای شناسايی چيزهای خوبی بود که می خواستم فقط با آن شناسايی بر همسران خود تفوق يابم... در پانزده سالگی می رفتم مورخ شوم، گاهی نقاش می شدم و ... خوشبختانه هر نوع قوه خلاقه در من وجود داشت، ولی مراقبت و تشويق يک معلم خوش رفتار، که "نظام وفا" شاعر به نام امروز باشد، مرا به خط شعر گفتن انداخت."



ادامه مطلب
تاريخ : سه شنبه ۴ مهر ۱۳۹۱ | ۱۱:۵۸ ب.ظ | نویسنده : گزارشگر: هوشنگ قاسمی

باغ بی برگی ( نقد شعر "باغ من" سروده ی مهدی اخوان ثالث)

 دکتر حسین خسروی

مقدمه

         مهدي اخوان ثالث(م. اميد) شاعر پرآوازه‌‌ي معاصر (1369-1307هـ .ش.) اولين مجموعه‌ي شعر خود را با نام «ارغنون» در سال 1330 شمسي منتشر كرد و پس از قريب چهار دهه فعاليت ادبي، با دفتر «ترا اي كهن بوم و بر دوست دارم» كارنامه‌ي ادبي خود را بست و يك سال پس از آن براي هميشه خاموش شد.

           آنچه اخوان را به عنوان شاعري نوگرا و در نوگرايي صاحب سبك معرفي كرد آثاري بود كه در فاصله‌ي زماني بين اين دو دفتر و به خصوص در دهه‌هاي سي و چهل شمسي پديد آورد. آثاري كه در بين آن‌ها زمستان ( 1335)، آخر شاهنامه (1338) و از اين اوستا ( 1344) از همه مشهورترند و بايد قله‌هاي شعر اخوان را در اين سلسله جبال جستجو كرد.

    



ادامه مطلب