« هزار سال بزی »

یکی از آداب رایج ِ ایرانیان ، دعای خیرِ « صدسال زنده باشی » و « صد سال به این سالها » برای دوستان است . این دعا پیشینه ای کهن دارد .

محمد جریر طبری از ابن عباس ( صحابه معروف ) نقل می کند که : « اعاجم ( ایرانیان ) به یکدیگر می گویند : « زه هزار سال » . میبدی در کشف الاسرار این روایت را آورده است .

ابن منظور در لسان العرب نقل می کند که به پادشاهان عجم در مقام تحیت گویند : « زه هزار سال » .

در تفسیر تبیان آمده است که قوم مجوس دوست دارند هزار سال عمر کنند ...و یکدیگر را چنین دعا می کنند : « هزار سال بده » ( بده تصحیف بزه است .)

ماتریدی سمرقندی در تفسیر خود همین عبارت را به صورت درست « هزار سال بزه » آورده است .

در بخشی از تفسیری کهن آمده است : « این تحیت مغان بودی اندر میان یشان : هزار سال بزی و هزار سال نوروز بخور او مهرگان ، تا ناژ سبز و زاغ سیاه و فلک اندر گشتن و شب به بیرون شدن و روز به اندر آمدن ، تنت درست باد و دلت شاد باد . »

این عبارت دعایی نقش برخی از سکه ها نیز بوده است :در مجمل التواریخ والقصص در گزارش همای چهرزاد( چهرازاد ) آمده است : « اندر عهد خویش بفرمود که بر نقش زر و درم نوشتند : بخور بانوی جهان ، هزار سال نوروز و مهرگان . »

و.ن . ناستیش در مقاله « دِرهم گرسنگی اوزجند ( اوزگند ) سکه ای از گورخان ختایی ، سکه ای را از سال 610 هچری معرفی کرده که در پشت سکه آمده است : « خان خانان عمرش باد هزار سال تا ولایت گرسنه سیر شود . »

در متون ادب فارسی بسیاری از سخن سرایان برای ممدوحان خویش چنین آرزویی کرده اند :

شاها هزار سال به عز اندرون بزی

وانگه هزار سال به ملک اندرون ببال ( عنصری )

......................

جز این دعات نگویم که رودکی گفتست

هزار سال بزی ، صد هزار سال بزی ( منوچهری )

آوردن عبارت « هزار سال بزی » به ویژه در ایام نوروز برای ایرانیان سنت گشته بود زمخشری ، طبرسی و نیشابوری نقل می کنند که ایرانیان خطاب به پادشاهان خویش دعا می کردند که : عِشّ ألفَ نیروز و ألفَ مهرجان . یعنی هزار نوروز وهزار مهرگان بزی .

به گفته ابوریحان بیرونی در آثار الباقیه ، از زمانی که ایرانیان دیدند که بیوراسب ( ضحاک ) هزار سال عمر کرده است ، یکدیگر را به عبارت « هزار سال بزی » تحیت گفتند .

صاحب تاریخ سیستان وصیتی را از طلحه بن عبدالله بن خلف خُزاعی خطاب به پسرش نقل می کند که : « و آن سخن که کسی گوید هزار سال تو را بقا باد ، آن نه بر خطا گویند ؛ بقای مرد دکرِ نیکویی اوست . »

هزار سال همیدون بزی به پیروزی

به مردمی و آزادگی و نیک خوی ( منوچهری دامغانی )

زرین سخن جستارهایی در باره فرهنگ ایران ، زبان پارسی و. ادبیات تطبیقی دکتر باقر قربانی زرین ص21