نیلوفر خورشید جمال تو منم    خاکستر  آتش خیال تو منم  ( خاقانی )

مردم چشمم ز عکس روی چون گلنار تو   همچو  نیلوفر سپر می افکند بر روی آب   ابن یمین

آه اگر وقتی چو گل در بوستان یا چون سمن   در گلستان یا چو نیلوفر در آبت دیدمی سعدی

فرهنگ اساطیر    دکتر محمد جعفر یاحقی                    

برخی آن را جام شراب پنداشته اند که به علت کشف  « می » در زمان جمشید ، بدو انتساب یافته است . جام شراب را نخستین بار ، جمشید پس از کشف  « می »  بساخت . 

برخی جام شراب را به جمشید و جام جهان نما را به کیحسرو نسبت داده اند .جام جم در شعر خاقانی با « ایینه اسکندر » اختلاط یافته و گاهی به نام « جام اسکندر » نامیده شده است . 

به علت خواصی که اهل دل به صورت رمزی برای جام می   قایل بودند ، جام جهان بین به  جام خضر تعبیر شده است و در عرفان نیز ، با تعابیر متفاوت از قبیل :   دل ، روح ، آیینه دل و... یاد شده است .

مفهوم واقعی « جام جم » در عرفان ، همانا  دل پاک و  وارسته و باطن آیینه سان   عارف است که عالی ترین وظیفه این جام حقیقت نما ، درک تجلیات الهی و قبول انعکاس جمال معشوق و نظاره بر رخسار بی حجاب اوست . 

فرهنگ  اساطیر و اشارات داستانی در ادبیات فارسی    دکتر محمد جعفر یاحقی