جشن سپندارْمَذْگان یکی از جشن‌های باستانی ایرانی است . سرشت و ساختاری آیینی و باورشناختی دارد. سپندارمذ امشاسپندی که مادینه شمرده می‌شود. مادینگی این فرشته‌ی بزرگ، از دید نمادشناسی، از‌ آنجاست که   در جهان اَستومند (جسمانی) و پیکرینه، در گیتی، نگاهبان زمین است و زمین، به پاس کارپذیری و اثرستانی که ویژگی بنیادین آن است، مادینه می‌باید بود. بر همین پایه این امشاسپند فرشته‌ی نگاهبان زنان نیز هست و جشن بزرگداشت او جشن بزرگداشت زن.  پنجمین روز از ماه سپندارمذ یا اسفند، سپندارمذ نامیده می‌شده است و جشن بزرگداشت این امشاسپند و به همان سان، جشن بزرگداشت زن ایرانی در این روز برگزارده می‌آمده است.     در این روز دلفروز، زن، به‌گونه‌ای آشکار، پادشاه خانه بوده است و خانگیان همه در فرمان وی بوده‌اند و می‌کوشیده‌اند که زمینه‌ی شادمانی و خشنودی او را، به هر شیوه، فراهم بیاورند. در این روز، مردان ارمغانی ارزنده به زنانشان می‌داده‌اند. گاه نیز می‌کوشیده‌اند که این ارمغان ارمغانی باشد کمیاب و از گونه‌ای دیگر که به آسانی فرادست نمی‌تواند آمد.  دکتر کزازی https://telegram.me/Haoshyangha

سپندارمذ ( اسپندارمذ ، اسفندارمذ ، سپندارمد  ، سپنته ارمئیتی )
به معنی اخلاص و بردباری مقدس است . سپندارمد با نمادی زنانه ، دختر اورمزد به شمار می آید و در انجمن آسمانی در دست چپ او می نشیند . چون ایزد بانوی زمین است به چهارپایان چراگاه می بخشد . زمانی که پارسایان در روی زمین که نماد این جهانی است ، به کشت و کار و پرورش چهارپایان می پردازند یا هنگامی که فرزند پارسایی زاده می شود او شادمان می گردد و وقتی مردان و زنان بد و دزدان بر روی زمین راه می روند آزرده می شود . همان گونه که زمین همه بارها را تحمل می کند او نیز مظهری از تحمل و بردباری است .    
جشنی بوده است در ایران باستان به سپندارمذ روز در ماه سپتدارمذ . ابوریحان بیرونی می گوید این جشن به زنان مخصوص بوده است و در این روز از شوهران خود هدیه می گرفته اند از این رو به جشن مژدگیران معروف بوده است .    
ماه دوازدهم ماه سپندارمد است . امشاسپند و ایزد بانوی نگاهبان زمین .  
سپندارمذ را خویشکاری پرورش آفریدگان است که هرچیز را برای آفریدگان کامل به کردن است . او را نیکویی این که قانع است بدی را که بر سپندارمذ زمین رسد ، همه را بگوارد .   
سفندارمذ در اوستا « سپنت آرمئیتی در پهلوی سپندارمت است . مرکب از دو جزء سپنت ( مقدس ) و آرمئیتی ( فروتنی ، فداکاری ) . در اوستا به معنی زمین و در پهلوی به خرد کامل ترجمه شده است .
در عالم معنوی مظهر محبت و بردباری اورمزد است و در عالم جسمانی موکل بر زمین و زن های درستکار و عفیف و پوهر دوست . او را مونث و دختر اهورامزدا دانسته اند . او موظف است زمین را خرم و آبادان و بارور نگه دارد .
 
   درزبان اوستایی «سْپِنـْـتـَه آرَمَئیتی» آمده، نام چهارمین امشاسپند است، از دو بخش «سپِنتَه» یا «سپند» به معنی پاک و مقدس و «آرَمَئیتی» به معنی فروتنی و بردباری تشکیل شده‌است و معنی این دو با هم فروتنیِ پاک و مقدس است.    
جشن سپندارمذگان یا جشن اسپندگان روز عشق ایرانی است و یکی از جشن‌های ایران باستان است ابوریحان بیرونی در آثارالباقیه آورده‌است که ایرانیان باستان، روز پنجم اسفند را روز بزرگداشت زن و زمین می‌دانستند . به بیان ابوریحان بیرونی، «اسفندارمذ» ایزد موکل بر زمین و ایزد حامی و نگاهبان زنان شوهر دوست و پارسا و درست کار بوده. به همین مناسبت این روز، عید زنان به‌شمار می‌رفت. مردم به جهت گرامی داشت، به آنان هدیه داده و بخشش می‌کردند. زنان نه تنها از هدایا و دهش‌هایی برخوردار می‌شدند، بلکه به نوعی در این روز فرمانروایی می‌کردند و مردان باید که از آنان فرمان می‌بردند. 
دکتر محمد نجاری پژوهشگر مطالعات تطبیقی زنان در هنر و ادبیات،   با استناد به ابوریحان بیرونی و گُردیزی، تاریخ پنج اسفند را در گاهشمار زرتشتی درست می‌داند و می‌گوید: «بنا به گفتهٔ ابوریحان اسپندارمَذ ایزد موکل بر زمین و ایزدِ پشتیبان و نگاهبان زنان شوهر دوست و پارسا و درستکار بوده و به همین مناسبت این روز، جشن زنان، نامگذاری و مردم برای گرامیداشت زنان، به ایشان کادو می‌دادند و بخشش می‌کردند. این گزاره را گردیزی نیز در زین الاخبار آورده‌است: این جشن را مردگیران می‌گفتند که زنان به اختیار خویش و با آزادی، شوی و مَرد زندگی خود را برمی‌گزیدند؛ بنابراین در روز پنجم ماه اسفند در گاهشمار زرتشتی جشن زنانهٔ «مَردگیران» یا «مژدگیران» که ویژه زنان نام داشته، برگزار می‌شده‌است؛ 
تاریخ اساطیری ایران   ژاله آموزگار
زبان فرهنگ اسطوره   ژاله آموزگار
فرهنگ معین
پژوهشی در اساطیر ایران    مهرداد بهار
فرهنگ اساطیر   یاحقی 
ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد          https://telegram.me/Haoshyangha

با پیدایی مشروطیت ، طنزی حقیقی که لبه تیز خود را  متوجه اجتماع و معایب عمومی جامعه ساخته بود در نثر ، پدید آمد . پیشوای طنزنویسان در نثر « دهخدا» بود .

مضمون طنز دهخدا وضع سیاسی روز و چکونگی زندگی طبقه محروم اجتماع است . دهخدا از طریق طنزش ، وجدان خواننده را بیدار می کند . خواننده در دنیای دهخدا چشم باز می کند و مردم دور و بر خود را مضحک می یابد ولی هرگز از نفرین فرستادن به کسانی که موجبات این فقر و خرافات و جهل و حقه بازی را فراهم کرده اند ، باز نمی ماند . دهخدا می کوشد طنز را از حالت شوخی بیرون کشد و آن را از انبساط و وسعت هنری و گویایی بهره مند سازد . طنز دهخدا متعلق به جریان های اجتماعی و تاریخی است . طنز دهخدا ، طنز ،  به خاطر هدفی اجتماعی است . https://telegram.me/Haoshyangha