محسن هشترودی ریاضی‌دان ایرانی که به شعر و موسیقی و فلسفه علاقه داشت

زنده یاد پروفسور محسن هشترودی:

اگر سنت جاری اجازه می دهد، جسد من در دانشگاه دفن شود

تا استخوان هایم خاک نشین قدم جوانان این مرز و بوم باشد.

آبانگان یکی از جشن‌های ایرانی است که در ستایش و نیایش ایزدبانو آناهید که ایزد آب‌های روان بوده است، برگزار می‌شده است. زمان برگزاری این جشن در آبان روز از آبان برابر با روز دهم آبان بوده است.

در فرهنگ ايرانيان قديم و زرتشتيان امروز روز دهم آبان، آبان‌روز نام دارد. وقتى نام روز و ماه در فرهنگ زرتشتى يکى شد، جشن برپا می‌شود. دهم آبان نيز به جشن آبانگان اختصاص دارد.

آناهیتا در اسطوره‌های ایرانی، یکی از برجسته‌ترین چهره‌ها است. ناهيد، آناهيد (اردويسور آناهيتا) ايزدبانوى با شخصيتى بسيار برجسته است که قدمت ستايش او به قبل از زرتشت می‌رسد. اين ايزدبانو در کتيبه اردشير دوم هخامنشى و در بسيارى از سنت‌ها، به صورت خلاصه شده «آناهيتا» در می‌آيد و در اواخر دوره هخامنشى در کتيبه‌هاى پادشاهان اردشير دوم و سوم در کنار هرمزد و مهر، ذکر می‌شود.

آيين‌های مربوط به اين ايزد‌بانو با پاکی و طهارت آميخته بوده است. برای اين ايزد‌بانو معابدی بر پا می‌شده است و در آن‌ها دوشيزگانی خدمت می‌كرده‌اند كه تعهد پاكدامنی داشته‌اند. از ميان اين معابد، معابد همدان و شوش و كنگاور از همه مجلل‌تر بوده است. معبد آناهیتا در مرکز شهر کنگاور در مسیر همدان به کرمانشاه قرار دارد.

در جشن آبانگان، پارسیان به ویژه زنان در کنار دریا یا رودخانه‌ها، فرشته آب را نیایش می‌کنند. زرتشتیان نیز در این روز همانند سایر جشن‌ها به آتشکده‌ها می‌روند و پس از آن برای گرامیداشت مقام فرشته آب‌ها، به کنار جوی‌ها و قنات‌ها رفته و با خواندن اوستای آبزور (بخشی از اوستا که به آب و آبان وابسته است) و به دستیاری موبد خوانده می‌شود، اهورامزدا را ستایش نموده و درخواست فراوانی آب و نگهداری آن را کرده ، پس از آن به شادی می‌پردازند.

بيرونى در آثار الباقيه در مورد جشن آبانگان چنين مى‌نويسد:

آبان‌روز، روز دهم آبان است و آن عيدى است که به واسطه توافق دو اسم، آبانگان مى‌گويند. در اين روز «زو» پسر تهماسب از سلسله پيشداديان به پادشاهى رسيد و مردم را به کندن نهرها و تعمير آن‌ها امر کرد و در اين روز به کشورهاى هفتگانه خبر رسيد که فريدون، ضحاک را اسير کرد و خود به پادشاهى رسيده و به مردم دستور داده است که خانه و زندگى خود را مالک شوند.

دست از دامان شب برداشتم

تا بیاویزم به گیسوی سحر

خویش را از ساحل افکندم در آب

لیک از ژرفای دریا بی خبر سپهری

آبان ، ایزدبانوی آب‌های روی زمین و نگهبان پاکی و بی‌آلایشی در جهان ِهستی است. در اوستا «آبان» فرشته‌اى است که به عنوان فرزند آب‌ها معرفى شده است: اين اوست که آب‌ها را پخش می‌کند (يشت، ۸ بند ۳۴) او نيرومند و بلندقامت است و داراى اسب تندرو. او مانند هرمزد مهر، لقب اهوره (سرور) دارد و مانند امشاسپندان درخشان است. در وداها نام او به صورت «اپام نپات» ظاهر مى‌شود که خداى آب‌ها است.